هر آنچه در مورد زعفران باید بدانید
طلای سرخ ایران: هر آنچه باید درباره زعفران بدانید
زعفران، این ادویه افسانه‌ای و گرانبها، که به «طلای سرخ» معروف است، قرن‌هاست که نه تنها طعم و رنگی بی‌نظیر به غذاها می‌بخشد، بلکه خواص شگفت‌انگیزی نیز برای سلامت جسم و روح دارد. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که به دنبال خرید زعفران مرغوب یا دانستن اسرار این ماده خوراکی ارزشمند هستید، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده است.
زعفران چیست و از کجا می‌آید؟
زعفران در واقع کلاله های خشک شده گل «کروکوس ساتیووس» (Crocus Sativus) است. برای به دست آوردن هر گرم زعفران، نیاز به دستچین کردن حدود ۱۱۰ تا ۱۷۰ گل است که همین موضوع، دلیلی اصلی بر ارزشمند و گران‌قیمت بودن آن است. اگرچه منشأ آن به یونان باستان بازمی‌گردد، اما امروزه ایران به عنوان بزرگترین تولیدکننده زعفران جهان شناخته می‌شود و بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان را تأمین می‌کند. شهرهای خراسان رضوی و جنوبی، خاستگاه اصلی تولید بهترین زعفران ایران هستند.
انواع اصلی زعفران: از سرگل تا دخترپیچ
شناخت انواع زعفران به شما در انتخاب بهتر کمک می‌کند. معروف‌ترین انواع آن عبارتند از:
1. زعفران سرگل (All-Red): این نوع، خالص‌ترین و مرغوب‌ترین نوع زعفران است که فقط شامل بخش قرمز رنگ (کلاله) می‌شود و هیچ بخش زرد یا سفیدرنگی (خامه) در آن وجود ندارد. عطر، طعم و رنگ‌دهی بسیار بالایی دارد.
2. زعفران پوشال (Mancha): در این نوع، بخش کلاله به همراه کمی خامه (حدود ۳ تا ۵ میلی‌متر) وجود دارد. از نظر کیفیت در رده بعد از سرگل قرار می‌گیرد.
3. زعفران دسته (Bunch): در این نوع، تمامی بخش‌های کلاله و خامه به صورت کامل و دسته‌بندی شده خشک می‌شوند. بیشتر برای تزئین و هدیه دادن کاربرد دارد.
4. زعفران سفید : منظور از سفید، همان بخش خامه زعفران است. عطر و طعم ضعیف‌تری دارد ولی در برخی مناطق طرفداران خود را دارد.
خواص شگفت‌انگیز زعفران برای سلامت
زعفران تنها یک ادویه خوشبو نیست؛ بلکه گنجینه‌ای از سلامتی است:
· تقویت کننده خلق و خو و ضد افسردگی: مطالعات نشان داده‌اند زعفران به دلیل وجود ترکیباتی مانند «کروسین» و «سافرانال» می‌تواند در بهبود علائم افسردگی خفیف تا متوسط موثر باشد.
· سرشار از آنتی‌اکسیدان: آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زعفران به مبارزه با استرس اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد می‌پردازند و از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کنند.
· کمک به سلامت قلب: زعفران ممکن است به کاهش کلسترول بد خون و فشار خون کمک کند و در نتیجه خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را کاهش دهد.
· خاصیت ضد سرطانی: تحقیقات آزمایشگاهی حاکی از آن است که ترکیبات زعفران توانایی مهار رشد سلول‌های سرطانی را دارند، البته برای اثبات قطعی به مطالعات انسانی بیشتری نیاز است.
· تقویت حافظه و یادگیری: زعفران ممکن است برای بهبود عملکرد مغز و پیشگیری از بیماری‌های neurodegenerative مانند آلزایمر مفید باشد.
چگونه زعفران اصل را از تقلبی تشخیص دهیم؟
متأسفانه به دلیل قیمت بالا، تقلب در زعفران نیز رایج است. چند روش ساده و کاربردی برای تشخیص زعفران مرغوب:
1. تست آب سرد: مقداری زعفران را در آب سرد بریزید. زعفران اصل پس از چند دقیقه شروع به رها کردن رنگ می‌کند، اما رنگ آن نارنجی مایل به زرد و تدریجی خواهد بود. اگر رنگ فوراً و به صورت قرمز خالص آزاد شد، احتمال تقلب وجود دارد.
2. تست طعم و بو: زعفران اصل عطر تند، تلخ و بسیار مطبوعی دارد. اگر زعفران بوی شیرین یا علفی بدهد، مشکوک است.
3. تست لمس: زعفران اصل باید خشک و ترد باشد. اگر حالت نرم و rubbery داشت، احتمالاً کهنه یا مرغوب نیست.
نحوه نگهداری صحیح از زعفران
برای حفظ عطر، طعم و خواص زعفران، آن را در ظرف دربسته و غیرشفاف (مثل ظرف شیشه‌ای رنگی) قرار دهید و در جای خشک، خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید. از قرار دادن آن در یخچال به دلیل رطوبت بالا خودداری کنید.
استفاده از زعفران در آشپزی
برای آزاد کردن کامل عطر و رنگ زعفران، بهترین کار این است که پیش از استفاده، آن را به صورت پودر شده با هاون کوچک بکوبید و سپس چند قالب یخ کوچک یا مقداری آب گرم به آن اضافه کنید و بگذارید چند دقیقه بماند. این «دم کردن زعفران» راز طعم و رنگ بی‌نظیر در غذاهای ایرانی مانند قورمه سبزی، شیربرنج و زرشک پلو با مرغ است.
سخن پایانی
فراموش نکنید که هیچ ماده غذایی به خودی خود مضر نیست، بلکه مقدار و شرایط مصرف آن است که می‌تواند مفید یا مضر باشد.